Polskie Kulturalno-Oświatowe Towarzystwo „Odrodzenie” w Berdiańsku, Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej UW oraz Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”
Zapraszają do udziału w Interdyscyplinarnej Polsko-Ukraińskiej Sesji Naukowej
PERCEPCJE TEKSTU KULTURY: MIĘDZY DEKONSTRUKCJĄ A INTERPRETACJĄ
Wydarzenie odbędzie się w ramach IX Azowskich Dni Nauki Polskiej

Wydarzenie będzie obejmować takie zagadnienia jak:
- tekst kultury jako przestrzeń negocjowania znaczeń;
- dekonstrukcja jako narzędzie analizy i krytyki;
- granice interpretacji: między subiektywizmem a konwencją;
- tożsamość kulturowa w świetle interpretacji tekstów;
- polsko-ukraińskie konteksty kulturowe i ich wzajemna percepcja;
- narracje pamięci i traumy;
- teksty audiowizualne, performatywne i cyfrowe;
- rola tłumaczenia kulturowego i językowego;
- edukacyjne i społeczne funkcje interpretacji kultury.

Ukraińska pisarka, filozofka i intelektualistka Oksana Zabużko powraca z nową, ważną książką Nasza Europa – zbiorem tekstów, które nie tylko układają się w literacką mozaikę, lecz przede wszystkim wyznaczają mapę intelektualnych i moralnych współrzędnych współczesnej Europy, widzianej oczami Ukrainy. To lektura, która wciąga w głęboką refleksję nad tożsamością europejską, splecioną nierozerwalnie z historią, wojną i osobistymi doświadczeniami autorki.

Nasza Europa to nie zwykły zbiór esejów i przedmów – to manifest, apel i intelektualna rozmowa z europejskimi tradycjami. Zabużko nie boi się konfrontować bolesnych tematów: współodpowiedzialności, pamięci, solidarności, a także roli kultury jako fundamentu przetrwania w czasach pełnoskalowej wojny rosyjsko-ukraińskiej. Wśród tekstów znalazła się m.in. przedmowa do Rodzinnej Europy (2025) Czesława Miłosza, dzieła, które autorka traktuje jak punkt odniesienia, łączący tragizm XX wieku z dzisiejszym kryzysem wartości europejskich. Przedmowę tę Zabużko napisała na zamówienie renomowanego krakowskiego wydawnictwa Znak, a jej refleksje stanowią istotną część całego zbioru. Autorka zestawia w niej tragizm XX wieku z aktualną sytuacją, gdy Europa ponownie staje przed widmem utraty swoich humanistycznych wartości.

Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego i Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, z inicjatywy Polskiego Kulturalno-Oświatowego Towarzystwa „Odrodzenie” w Berdiańsku, podejmują inicjatywę organizacji Światowych Dni Humanistyki Polonijnej w celu wspierania rozwoju polskiej nauki na świecie.

Wydarzenie to ma na celu stworzenie międzynarodowej platformy wymiany i popularyzacji dorobku naukowego Polaków z całego świata w szeroko rozumianej humanistyce, w tym naukach społeczno-politycznych, poprzez:

W styczniu 2023 roku rosyjskie władze okupacyjne przeprowadziły badanie nastrojów społecznych wśród młodzieży zamieszkującej okupowane obszary południowej Ukrainy. Wyniki okazały się niepokojące dla okupantów – większość młodych ludzi nie identyfikowała się z narzuconą władzą i nie popierała jej działań. W odpowiedzi na ten stan rzeczy, władze rosyjskie zintensyfikowały działania propagandowe skierowane do dzieci i młodzieży, traktując ich jako strategiczną grupę docelową w procesie długofalowej rusyfikacji i kontroli społecznej.

Jednym z filarów tej strategii stało się tworzenie struktur paramilitarnych i wychowawczych, przypominających swoją funkcją i ideologią sowiecki Komsomoł, a nawet niemiecką Hitlerjugend. W tym kontekście powołano do życia lokalne oddziały tzw. Junarmii (armii młodych), w tym „Jug Mołodoj” i „Dwiżenije Pierwych” – ruchy, które formalnie mają na celu wychowanie obywatelskie i sportowe, lecz w praktyce stanowią narzędzie ideologicznego formowania młodego pokolenia w duchu militaryzmu, lojalności wobec rosyjskiej narracji i uznania dla agresywnej polityki imperialnej.

22 maja w Ambasadzie Ukrainy w Warszawie odbyło się spotkanie aktywistów ukraińskiej społeczności w Polsce z Ambasadorem Nadzwyczajnym i Pełnomocnym Ukrainy, Wasylem Bodnarem.

Podczas spotkania omówiono kluczowe kwestie związane z integracją i strukturyzacją ukraińskiego ruchu w Polsce. Uczestnicy poruszyli szereg ważnych tematów, w tym możliwe scenariusze nadchodzących wyborów prezydenckich w Polsce oraz ich potencjalny wpływ na politykę wobec uchodźców z Ukrainy.

Szczególną uwagę poświęcono problemom dyskryminacji, przejawom ksenofobii, a także perspektywom powrotu Ukraińców do ojczyzny.

Lech Suchomynow, prezes „Odrodzenia”, mia zaszczyt zabrać głos w kwestii kształtowania pozytywnego wizerunku Ukraińców za granicą: Jestem głęboko przekonany, że Ukraińcy, obywatele wieloetnicznej ukrainy, to wsplnowa o niezwykle bogatym dziedzictwie kulturowym, pracowitości i otwartości na świat. Przebywając za granicą, mamy unikalną możliwość budowania pozytywnego wizerunku naszej ojczyzny. Możemy to osiągnąć poprzez codzienną uczciwą pracę, aktywne zaangażowanie w wolontariat, realizację inicjatyw kulturalnych oraz – co bardzo istotne – szacunek wobec tradycji i prawa krajów, które nas przyjmują.

Po rozpadzie Związku Radzieckiego w 1991 roku Krym stał się częścią niepodległej Ukrainy. Choć formalnie wszedł w skład nowego państwa, jego ludność była w dużej mierze rosyjskojęzyczna i kulturowo związana z Rosją. Jednocześnie na Krym zaczęli wracać Tatarzy krymscy – rdzenna ludność półwyspu, która została brutalnie deportowana przez Stalina w 1944 roku i przez dekady przebywała na wygnaniu w Azji Środkowej. Po powrocie często spotykali się z dyskryminacją i brakiem wsparcia ze strony państwa ukraińskiego, które nie przyznało im żadnej szczególnej autonomii ani politycznej reprezentacji.

Rozważmy jednak alternatywny scenariusz: co by było, gdyby Ukraina już w latach 90. zdecydowała się nadać Krymowi rzeczywistą autonomię, której fundamentem byłoby uznanie praw Tatarów krymskich? Zakładając, że Kijów przyznałby im prawo do samorządu, uznał Medżlis (czyli ich tradycyjne ciało przedstawicielskie) jako legalny organ oraz wspierałby repatriację i osiedlanie się Tatarów na ich historycznej ziemi – historia Krymu mogła potoczyć się inaczej.

Fiodor Dostojewski, znany z głębokiego współczucia wobec „poniżonych i upokorzonych”, zaskakiwał jednocześnie wyjątkową surowością w przedstawianiu Polaków. Nazywał ich pogardliwie „polaczkami” i przypisywał im negatywne cechy, takie jak oszustwo, fanfaronada czy fałszywa arystokratyczność. Jego niechęć wobec Polaków po raz pierwszy ujawniła się w „Zapisach z Martwego Domu”, a później wielokrotnie wracała w jego twórczości – w „Graczu”, „Zbrodni i karze” oraz szczególnie wyraźnie w „Braciach Karamazow”, gdzie Polacy są przedstawieni w sposób karykaturalny i ośmieszający. Badacze podkreślają, że źródła tego uprzedzenia tkwią w osobistych doświadczeniach pisarza z czasów katordzy, gdy Polacy – więźniowie polityczni – trzymali się na uboczu, okazując Rosjanom pogardę, co głęboko irytowało Dostojewskiego.

W XIX wieku sytuacja polityczna wydawała się oczywista: Ukraina i Polska były traktowane jako nierozerwalne części Imperium Rosyjskiego, a nawet liberalni intelektualiści rzadko to kwestionowali. Dostojewski jednak nie ograniczał się do tych ram – marzył o dominacji Rosji nad całą ludzkością. Tokarzewski wspomina, że Dostojewski czytał Polakom swoją odę o triumfalnym wkroczeniu Rosji do Konstantynopola, co wywoływało wśród nich zakłopotanie. Pochodzenie pisarza również budziło dyskusje: choć wywodził się z białoruskiej, spolonizowanej szlachty, sam zapewniał, że „wyciąłby z siebie polską krew”, gdyby ją miał. Badacze podkreślają jednak, że jego tożsamość była przede wszystkim kwestią kultury, nie pochodzenia.