Wspólna książka naukowców z Polski i Berdiańska 18 stycznia 2019, 11:25
"Świadectwo zanikającego dziedzictwa. Mowa polska na Bukowinie: Rumunia - Ukraina".
Bukowina to kraina geograficzno-historyczna rozciągająca się pomiędzy Karpatami a środkowym Dniestrem. Monarchia austrowęgierska prowadziła tu politykę osiedlania nowych kolonistów na gęsto zalesionych bezludnych lub rzadko zasiedlonych obszarach, stwarzając im korzystne warunki prawno-organizacyjne dla rozpoczęcia nowego etapu życia. W ten sposób zaczęli na Bukowinę przybywać osadnicy z terenu całej Monarchii, m.in. z Polski, dzięki którym powstała tu wieloetniczna i wieloreligijna społeczność. W okresie międzywojennym Bukowina należała do Rumunii. Od czasu drugiej wojny światowej kraina ta jest podzielona pomiędzy dwa państwa. Północna część, z Czerniowcami – historyczną stolicą regionu – przejęta przez Stalina, trafiła do Związku Radzieckiego i leży dziś w granicach państwa ukraińskiego. Południowa część, natomiast, z miastem Suczawa, pozostaje w Rumunii.
Książka jest jednym z efektów projektu pod tytułem „Mowa polska na Bukowinie Karpackiej. Dokumentacja zanikającego dziedzictwa narodowego”, zrealizowanego w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2015-2018. Dokumentuje mowę polską na Bukowinie: mówiony język polski najstarszych (mających 60 lat i więcej) mieszkańców obu części tej historycznej krainy. Od wiosny 2016 do jesieni 2018 roku polsko-ukraiński zespół interdyscyplinarny zarejestrował wypowiedzi (w postaci wywiadów pogłębionych z elementami narracji) na tematy różnych wymiarów życia codziennego. Badania zostały przeprowadzone z posłużeniem się jednej metody, z użyciem takiego samego narzędzia badawczego tak w części ukraińskiej jak i rumuńskiej. Jako sukces można odnotować fakt, iż po raz pierwszy udało się zrealizować systematyczne, jednorodne pod względem problemu i metody badania na terenie całej historycznej Bukowiny – zarówno w części północnej jak i południowej.
Udokumentowana mowa stanowi unikatową wartość kultury polskiej z uwagi na aktualną liczbę jej użytkowników. Według danych statystycznych Ukrainy i Rumunii, obecnie liczba wszystkich Polaków na Bukowinie Karpackiej wynosi niewiele ponad 5000 osób. Mowa polska na Bukowinie przetrwała w bardzo ciężkich warunkach politycznych, w Związku Radzieckim oraz w Rumunii. Mniejszości polskie w tych krajach, były „piąta kolumną”, mniejszością niechcianą i nielubianą przez władze. Mowa polska na Bukowinie przetrwała dzięki jej użytkownikom. Poza zwartymi skupiskami polskich górali bukowińskich, grono osób wykazujących się znajomością tradycyjnej bukowińskiej mowy polskiej tworzą najczęściej osoby w wieku starszym. Z uwagi na to, jak i na uwarunkowania wyżej wymienione, archaiczna mowa polska na Bukowinie – stanowiąca cenny element polskiego dziedzictwa narodowego ważny dla tożsamości całej wspólnoty Polaków – jest zagrożona wyginięciem. Książka niniejsza dokumentuje to dziedzictwo, zachowując je dla przyszłych pokoleń.
Plik do pobrania - Świadectwo zanikającego dziedzictwa. Mowa polska na Bukowinie: Rumunia - Ukraina
Materiały są dostępne na stronie Instytutu Slawistyki PAN: http://ireteslaw.ispan.waw.pl/handle/123456789/625