Azowskie Dni Nauki Polskiej: historia, misja, tradycje

08 sierpnia 2025, 17:39

Azowskie Dni Nauki Polskiej: historia, misja, tradycje

Berdiańskie Dni Nauki Polskiej, znane obecnie jako Azowskie Dni Nauki Polskiej, to wyjątkowa inicjatywa naukowo-kulturalna Polskiego Towarzystwa „Odrodzenie”, od lat integrująca środowiska akademickie, nauczycielskie oraz przedstawicieli społeczności polskiej i ukraińskiej w różnych krajach. Jej początki sięgają 2006 roku, kiedy w Berdiańsku po raz pierwszy odbyło się spotkanie naukowców, glottodydaktyków i działaczy społecznych z Polski i Ukrainy, organizowane pod patronatem Konsulatu Generalnego RP w Charkowie i dofinansowane ze środków polonijnych Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

Od samego początku wydarzenie miało charakter interdyscyplinarny i dialogiczny, łącząc refleksję nad przeszłością i teraźniejszością, promując badania w dziedzinach humanistyki, nauk społecznych, kulturoznawstwa, historii i edukacji. Szczególne miejsce w programie zajmują zagadnienia związane z polsko-ukraińskim pograniczem kulturowym, pamięcią zbiorową, tożsamością narodową i lokalną, migracjami oraz nauczaniem języka i kultury polskiej za granicą.

Berdiańskie Dni Nauki Polskiej, znane obecnie jako Azowskie Dni Nauki Polskiej, to wyjątkowa inicjatywa naukowo-kulturalna Polskiego Towarzystwa „Odrodzenie”, od lat integrująca środowiska akademickie, nauczycielskie oraz przedstawicieli społeczności polskiej i ukraińskiej w różnych krajach. Jej początki sięgają 2006 roku, kiedy w Berdiańsku po raz pierwszy odbyło się spotkanie naukowców, glottodydaktyków i działaczy społecznych z Polski i Ukrainy, organizowane pod patronatem Konsulatu Generalnego RP w Charkowie i dofinansowane ze środków polonijnych Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

Od samego początku wydarzenie miało charakter interdyscyplinarny i dialogiczny, łącząc refleksję nad przeszłością i teraźniejszością, promując badania w dziedzinach humanistyki, nauk społecznych, kulturoznawstwa, historii i edukacji. Szczególne miejsce w programie zajmują zagadnienia związane z polsko-ukraińskim pograniczem kulturowym, pamięcią zbiorową, tożsamością narodową i lokalną, migracjami oraz nauczaniem języka i kultury polskiej za granicą.

Azowskie Dni Nauki Polskiej na przestrzeni lat ugruntowały swoją pozycję jako ceniona platforma współpracy akademickiej i międzykulturowej, skupiająca naukowców, wykładowców, działaczy społecznych, nauczycieli języka polskiego, studentów oraz osoby zainteresowane problematyką regionu Azowskiego. W ośmiu dotychczasowych edycjach wydarzenia uczestniczyli przedstawiciele wielu miast Ukrainy i Polski, a także – zwłaszcza po 2022 roku – z zagranicznych ośrodków emigracyjnych, co nadało przedsięwzięciu wymiar międzynarodowy i diasporowy. Obecność reprezentantów zarówno środowisk akademickich, jak i polonijnych oraz ukraińskich wspólnot na emigracji sprzyjała integracji, wymianie doświadczeń i budowaniu mostów międzykulturowych.

Wydarzenie ma także wymiar symboliczny i wspólnotowy, przypomina o bogatej obecności oraz wkładzie Polaków w rozwój regionu azowskiego, a jednocześnie promuje wartości dialogu, edukacji, otwartości i wspólnej pamięci. Program Dni Nauki często obejmował koncerty, wystawy, prezentacje książek, warsztaty dydaktyczne, dzięki czemu spotkania w Berdiańsku stawały się nie tylko wydarzeniem naukowym, lecz również świętem polskiej kultury w Ukrainie.

Od 2022 roku, w wyniku pełnoskalowej inwazji neoimperialnej Rosji na Ukrainę, wiele miast południowo-wschodniej Ukrainy, w tym Berdiańsk, dotychczasowa siedziba Dni Nauki Polskiej, zostało okupowanych przez wojska agresora. Reżim okupacyjny doprowadził do zapaści życia powszedniego, likwidacji niezależnych instytucji oraz represji wobec mieszkańców. W tej samej przestrzeni geograficznej, w sąsiednim Mariupolu, rozegrał się jeden z najbardziej dramatycznych i symbolicznych epizodów współczesnej wojny – bohaterska obrona miasta przez ukraińskich żołnierzy, która stała się symbolem niezłomności, poświęcenia i walki o wolność.

W tych tragicznych okolicznościach przymusowej ewakuacji i uchodźctwa, brutalnego zerwania ciągłości instytucjonalnej, zrodziła się potrzeba kontynuacji dzieła, które przez lata kształtowało przestrzeń dialogu i refleksji w regionie nadazowskim. Dlatego Dni Nauki zostały przeniesione do Polski, gdzie nadal zachowują swoją ideową i programową tożsamość. Od 2022 roku funkcjonują jako Azowskie Dni Nauki Polskiej, będąc świadectwem ducha oporu, troski o dziedzictwo oraz determinacji w kontynuowaniu misji edukacyjno-naukowej w trudnych warunkach uchodźczych.

Obecnie spotkania naukowe stanowią formę pamięci o okupowanym Berdiańsku i hołdu dla obrońców Mariupola, a także wszystkich tych, którzy, broniąc swojego kraju, kultury i wolności, zostali zmuszeni do opuszczenia ojczyzny. Jednocześnie konferencja staje się miejscem budowania mostów między Polską i Ukrainą, platformą współpracy środowisk akademickich oraz przestrzenią zachowania i rozwoju wspólnego dziedzictwa.

Realizacja Azowskich Dni Nauki Polskiej jest możliwa dzięki współpracy z polskimi i ukraińskimi uczelniami, organizacjami pozarządowymi oraz środowiskami polonijnymi. Szczególne wsparcie zapewniają Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” oraz Senat Rzeczypospolitej Polskiej, który od lat wspiera projekty edukacyjne i kulturalne służące Polakom za granicą oraz ich współpracy z lokalnymi społecznościami. Od 2024 roku współorganizatorem i partnerem strategicznym Dni Nauki Polskiej jest Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.

Tradycja Dni Nauki to nie tylko cykliczne konferencje, lecz także tworzenie trwałych więzi międzyludzkich, budowanie mostów między narodami, rozwijanie badań nad regionami peryferyjnymi oraz wspólne poszukiwanie odpowiedzi na kluczowe pytania współczesności. Przeniesione z frontowego pogranicza do bezpiecznej przestrzeni Polski, Dni Nauki pozostają żywym świadectwem oporu wobec wojny oraz wyrazem solidarności intelektualnej, kulturowej i historycznej.