Dyskusja o języku i tożsamości

08 listopada 2018, 16:13

Dyskusja o języku i tożsamości

Dzień piśmiennictwa ukraińskiego, obchodzony 9 listopada, stał się wspaniałą okazją dla organizacji Panelu Naukowo-Dyskusyjnego „Język jako składnik tożsamości narodowej”, który odbył się w Centrum Języka i Kultury Polskiej.

Uczestnikami okrągłego stołu byli słuchaczy kursu języka polskiego dla młodzieży Polskiego Kulturalno-Oświatowego Towarzystwa „Odrodzenie” oraz wykładowcy Katedry Filologii Słowiańskiej i studenci Uniwersytetu Zarządzania i Biznesu w Berdiańsku.

Z prezentacją panelową pod tytułem „Językowy aspekt tożsamości Polaków na Wschodzie” wystąpił prof. dr hab. Lech Suchomłynow, prezes Polskiego Kulturalno-Oświatowego Towarzystwa „Odrodzenie” w Berdiańsku.

Obecni na sali między innymi dowiedzieli się, że polonijne organizacje na Wschodzie, deklarując odrodzenie i krzewienie polskości, często nie wiedzą na czym ta polskość polega, tym bardziej, że reprezentują skupiska, większość z których powstała dopiero po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości (1991). Dlatego ta działalność ma często oznaki atrybutywne. Nadanie pojęciu „polskość” własnych sensów jest zjawiskiem naturalnym w młodych społecznościach, pozbawionych ciągłości kulturowej i składających się z przeważnie zasymilowanych jednostek. Jak zaznaczaliśmy polskie grupy społeczne, często sytuacyjne, łączy uznanie (nie używamy wyrazu świadomość) inności czy odrębności pochodzenia i pragnienie jej wyeksponowania, to znaczy, pochodzenie jest czynnikiem wyróżniającym z ogółu. Obecnie na Ukrainie “bycie kimś” jest swoistą modą czy potrzebą, pod tym względem narodowość jest tylko jednym z wielu aspektów: np. wykształcenie, kariera czy status socjalny. Zjawisko to da się wytłumaczyć tym, że na terytorium postradzieckiej Ukrainy trwają charakterystyczne postkolonialne procesy kształtowania społeczeństwa i państwowości. Zaznaczmy, że “tytułowy” naród, jakim niewątpliwie są Ukraińcy, po znalezieniu się w nowych realiach geopolitycznych jest niejednorodny, nawet podzielony na Wschód i Zachód, o czym wyraźnie świadczy permanentna dyskusja o dwujęzyczności, Kościele Prawosławnym, autonomizacji niektórych regionów czy perspektywach przystąpienia do Unii Europejskiej i NATO.

Dyskusja o języku i tożsamości

Jak świadczą badania nad Polonią na Ukrainie wschodniej, pokolenia wychowane w tych warunkach mogą deklarować swą przynależności do tej czy owej narodowości, natomiast będą posiadać wartości centralne (fundamentalne czy podstawowe) ukształtowane przez wielokulturowy tygiel i syntetyczną kulturę miejsca stałego zamieszkania.

Reasumując prof. A. Suchomłynow podkreślił, że ze względu na specyficzne mechanizmy tygla kulturowego na Ukrainie wschodniej tworzy się jakościowo nowy gatunek kultury polskiej. W środowiskach polonijnych, gdzie nie ma ciągłości kultury ojczystej, kultywowane są tylko niektóre jej elementy, o czym często decyduje nieliczna grupa działaczy i społeczników. Dlatego tak zwany Renesans polskiej mniejszości na Wschodzie ma charakter spontaniczny i nieukierunkowany.

Po wystąpieniach miejscowych nauczycieli akademickich do dyskusji drogą internetową dołączyła prof. dr hab. Helena Krasowska z Instytutu Slawistyki Polskiej, która mówiła o mowie jako dziedzictwie kulturowym. Uwaga prelegenta z Polski była skupiona na rodzinie – najmniejszej strukturze społecznej, w której dochodzi do indywidualnego kontaktu językowego. Właśnie rodzina łączy poziom społeczny i indywidualny i dlatego jest najlepszym „punktem badawczym” do opisu zmian językowych. Prof . Krasowska zaznaczyła, że zwykle za język „pełnowartościowy” uznaje się taki, który jest przekazywany dzieciom i używany na co dzień przez wszystkie generacje w jak najszerszym społecznym kontekście. Język może być zachowany jednak w różnym stopniu: od pełnego funkcjonowania do szczątkowego w określonych sytuacjach komunikatywnych.

Panel Naukowo-Dyskusyjny był współfinansowany przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” ze środków otrzymanych od Kancelarii Senatu w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą.