Język polski a tożsamość narodowa

22 pażdziernika 2014, 20:31

Zajęcia języka polskiego dla dorosłych

Dziesięć lat temu powstało Centrum Języka i Kultury Polskiej w Berdiańsku. Tę jednostkę naukowo-metodyczną powołano przez Zarząd Główny Polskiego Kulturalno-Oświatowego Towarzystwa „Odrodzenie” i władze Uniwersytetu Zarządzania i Biznesu w Berdiańsku. Od początku dyrektorem Centrum jest dr hab. prof. Lech Aleksy Suchomłynow, prezes PKOT „Odrodzenie”. Obecnie zajęcia prowadzą dr. doc. Piotr Syheda, mgr Olga Popowa-Żarczyńska i mgr Mikołaj Bondarew, absolwent Uniwersytetu Rzeszowskiego. Pracownicy CJiKP organizują zajęcia języka polskiego jako obcego dla studentów Uniwersytetu oraz kursy dla kilku grup wiekowych miejscowych Polaków. Pomimo dyscyplin lingwistycznych dla Polonii Berdiańska organizowane są zajęcia w zakresie kulturoznawstwa, historii Polski i literatury polskiej.

Pomimo prowadzonej od wielu lat nauki języka polskiego, większość miejscowych Polaków nadal nie stanowi zintegrowanej i prężniej grupy narodowościowej. Taka sytuacja występuje również w innych organizacjach narodowościowych w regionie. Tożsamość bazuje się raczej na poczuciu odrębności, a więc na antynomii Swój – Obcy. Dominuje przekonanie: „jestem tutejszy, ale Inny”. Właśnie świadomość pochodzenia i narodowości przodków często wpływa na samookreślenie się i przemyślany „wybór” narodowości.

Warto zaznaczyć, iż świadomość narodowa większości mieszkańców południowo-wschodniej Ukrainy, niezależnie od pochodzenia, w tym Ukraińców, jest w stanie „galarety”, dowodem czego są wydarzenia na Donbasie. Mamy do czynienia z tak zwaną „rozmytą” czy zniekształconą tożsamością narodową. Co dotyczy Polaków, chcemy podkreślić, że ze względu na brak kulturowej ciągłości pokoleniowej (starsze pokolenie starannie ukrywało fakt przynależności do narodowości polskiej) świadomi działacze polonijni często muszą kształtować polską tożsamość dzieci i młodzieży od zera, na podstawie tak zwanych wartości fundamentalnych. Ze względu na to, znajomość języka polskiego jest tylko jednym z wielu składników tożsamości narodowej.

Zajęcia języka polskiego dla dorosłych

Obserwując od ponad dziesięciu lat środowisko Polaków na Ukrainie wschodniej, na podstawie badań przeprowadzonych wspólnie z pracownikami Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk możemy stwierdzać, że poziom tożsamości narodowej jest bezpośrednio związany z zwartością grupy, stopniem mobilizacji etnicznej, obecnością infrastruktury zachowującej narodową tożsamość, atrakcyjnością i perspektywą przynależności do grupy etnicznej. Tych niezbędnych czynników, niestety, brakuje nie tylko na terenach Ukrainy wschodniej.

Mówiąc o skuteczności odradzania polskości lub kształtowaniu tożsamości narodowej, tym bardziej na zasymilowanych terenach, warto pamiętać, że znajomość języka polskiego, jako oznaka przynależności narodowej, powinien stawać się środkiem komunikowania nie tylko na zajęciach. Dlatego szkolnictwo nie powinno być wyodrębnione z ogólnego życia polskiego (kuturalnego, religijnego etc.). Nauka języka polskiego, jako część integralna procesu krzewienia polskości, oraz działalność poszczególnych organizacji polskich mają sprzyjać temu, żeby znajomość języka miała charakter stosowany, a polszczyzna wchodziła w życie codzienne w środowisku rodaków.

A więc, dofinansowanie działalności organizacji polskich za granicą nie powinno zamykać się wyłącznie na szkolnictwie.