Berdiańska Konferencja o Polakach na Wschodzie

08 listopada 2019, 22:30

Berdiańska Konferencja o Polakach na Wschodzie

Dni Nauki Polskiej w Berdiańsku, które odbywają się pod patronatem Konsulatu Generalnego RP w Charkowie i Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, zainaugurowało posiedzenie plenarne Konferencji Naukowo-Praktycznej pod tytułem „Polacy na Wschodzie: rola jednostki w procesie historycznym”.

To spotkanie naukowców z Polski i Ukrainy jest logiczną kontynuacją badań i analiz problemów poruszanych podczas wrześniowego Panelu Naukowego „Zachować polskość na Wschodzie: wyzwania współczesności”, który odbył się pod patronatem Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą.

Na wstępie uczestników Konferencja powitała Rektor Berdiańskiego Uniwersytetu Zarządzania i Biznesu prof. Lidia Antoszkina, Wicekonsul Barbara Kaczmarczyk z Charkowa i prof. Helena Krasowska z Instytutu Slawistyki PAN.

Uczestnicy i gości Konferencji wysłuchali szereg referatów, dotyczących roli Polaków z Ukrainy i różnych regionach Europy Wschodniej:

• Prof. dr hab. Lech Aleksy Suchomłynow (Berdiańsk – Kijów) "Być Polakiem na obczyźnie: kwestie teoretyczno-praktyczne"
• Mgr Halina Mirilenko, Mgr Mikołaj Bondarew (Berdiańsk) "Polak Berdiańska Ludwik Godlewski: pomiędzy sztuką a życiem codziennym"
• Prof. dr hab. Helena Krasowska (Warszawa) "Rola jednostek w procesie odrodzenia tożsamości na Bukowinie: Kaziemierz Feleszko i Jadwiga Kuczabińska"
• Dr Karina Stempel-Gancarczyk (Warszawa) "Homo bucovinensis: Emil Biedrzycki"
• Dr Maria Radziszewska (Olsztyn) "Stanisław Wład (1883-1944) jako nauczyciel i działacz narodowy w Czerniowcach. Pracownik Kuratorium Okręgu Szkolnego Wołyńskiego"
• Prof. dr hab. Piotr Gołdyn (Konin – Kalisz) "Aktywność zawodowa Jana Firewicza jako kuratora Okręgu Szkolnego Wołyńskiego"
• Dr Bogdana Gonczarenko (Kijów) "Tragedia „sołowieckiego martyrologa Podola” jako świadectwo wspólnego losu historycznego narodu ukraińskiego i polskiego"
• Mgr Yanina Yakovenko (Kijów) "Franciszek Rawita-Gawroński: wskaźniki osobowości"
• Dr Nataliya Minyenkova (Kijów) "Polacy Donbasu: ludzie, losy, wydarzenia"
• Mgr Alla Shtepura (Niżyn) "Niżyn: tradycje i kultura polska"

Berdiańska Konferencja o Polakach na Wschodzie

Referat prof. Lecha Suchomłynowa, prezesa „Odrodzenia”, dotyczył zagadnień naukowo-teoretycznych i skupiał się wokół pojęć ‘tożsamość narodowa’, ‘pamięć historyczna i kulturowa’, ‘ciągłość kulturowa i pokoleniowa’, ‘interferencja kulturowa i językowa’, ‘antynomia Swój - Obcy’, ‘stereotyp narodowościowy’ etc. L. Suchomłynow słusznie zauważył, że pojęcia „granica”, „miedza”, „kres” są semantycznie powiązane z procesem zestawienia i porównania, to znaczy z identyfikacją, poznawaniem / doświadczaniem systemu lub obiektu według antynomii swój – obcy i na podstawie posiadanej o systemie lub obiekcie wiedzy i zadanych kryteriów oceniania wspólnych czy odmiennych oznak, które określamy jako „markery”.

Prof. Helena Krasowska, mówiąc o Polakach na Bukowinie zaznaczyła: „Losy jednostek są wplecione w historię lokalną, regionalną, krajową, zatem czasami nawet i światową. Nie należy lekceważyć roli zwykłych ludzi w procesie kształtowania się grupy społecznej, tym bardziej narodowej. Postawa prof. Kazimierza Feleszki i Jadwigi Kuczabińskiej i wynikające z niej reakcje dziś, niż kiedykolwiek, wydaję mi się, są bardziej widoczne i wpływają na bieg wydarzeń w procesie historycznym. Postać Kazimierza Feleszki i Jadwigi Kuczabińskiej maja znaczny wpływ na otoczenie, w którym żyli, z drugiej zaś strony procesy społeczne, uwarunkowania historyczne i polityczne wpływają na zachowanie się omawianych jednostek. Wszystko to znalazło odzwierciedlenie w sposobie ich zachowania, w ich działaniach społecznych i naukowych, w kultywowaniu i kształtowaniu polskiej tożsamości, zachowującej składniki bukowińskie”.

Kontynuując wątek bukowiński dr Maria Radziszewska przybliżyła słuchaczom postać Stanisława Włada (1883-1944), nauczyciela i działacza narodowego w Czerniowcach oraz pracownika Kuratorium Okręgu Szkolnego Wołyńskiego. W biografii tego Polaka, urodzonego na terenach obecnej Ukrainy, badaczka wyróżnia dwa okresy: okres austriacki (galicyjsko-bukowiński) i polski. Lata austriackie to czas edukacji, zdobywania wykształcenia zakończonego uzyskaniem stopnia naukowego doktora oraz czas pierwszych doświadczeń pedagogicznych i szczególnej aktywności społecznej na rzecz Polonii bukowińskiej. Z kolei okres polski, czyli lata od 1917 do 1944 roku, to czas życia rodzinnego, kariery w zawodzie nauczycielskim, awansu w administracji oświatowej oraz początek i rozwój pracy uniwersyteckiej, to również czas działalności w tajnym szkolnictwie i walka do ostatnich chwil życia w Powstaniu Warszawskim.

Berdiańska Konferencja o Polakach na Wschodzie

Z kolei referat dr Kariny Stempel-Gancarczyk zamykał tak zwany blok bukowiński i dotyczył postaci autora pracy Historia Polaków na Bukowinie – Emila Biedrzyckiego (ur. w 1890 r. w Dumbrăveni koło Suczawy, zm. w 1975 r. w Krakowie). Wybitny człowiek swojej epoki – m.in. romanista, literaturoznawca, nauczyciel akademicki, badacz historii Polaków na Bukowinie, ekonomista – stanowi doskonały przykład tego, w jaki sposób splatać się mogą losy jednostki i narodów ważnych dla jej biografii.

Postać Ludwika Godlewskiego z Berdiańska przedstawili Halina Mirilenko i Mikołaj Bondarew, którzy podkreślili, że ta osobowość „jest dowodem harmonijnego współdziałania różnych kultur na wieloetnicznych ziemiach Północnego Priazowia. Jego oryginalna twórczość malarska, droga życiowa i uznanie społeczne świadczą o nadzwyczajności tej osobowości, wybitnej postaci naszego kraju. Życie Ludwika Godlewskiego jest ilustracją odwagi przeciwstawiania się jednostki tragicznym dziejom XX wieku, a jednocześnie organicznego połączenia pragmatycznej i artystycznej wizji świata”.

W części praktycznej Konferencji wysłuchano eseje i szkice o losach polskich rodzin z różnych terenów Ukrainy. Także dyskutowano o różnicach tożsamościowych Polaków na Wschodzie i Zachodzie, analizowano czynniki obecnie wpływające na poziom asymilacji i zachowania polskiej świadomości narodowej oraz omawiano znaczenie języka polskiego dla integracji ruchu Polaków w Ukrainie.

Mikołaj Bondarew